$ 42,44 TL - € 48,93 TL - ₿ 85.143 dolar - ETH 2.787 dolar

BIST 100 endeksi, haftayı yüzde 3,38 artışla 10.900 puandan tamamladı.

Hazırlayan: Serdar Cebe

Kasım ayında art arda gelen kesintiler aslında birer uyarıydı. Cloudflare'in dünya çapında yaşadığı sorun, AWS'nin Virginia'daki çöküşünün yarattığı domino etkisi, Microsoft Azure'da yapılan yanlış ayar... Bir de geçtiğimiz yaz CrowdStrike–Windows felaketi vardı tabii.

Tüm bu olaylar şunu gösteriyor:

Dijital çağın stres testi

18 Kasım sabahı dünya, internetin görünmeyen devlerinden birinin tökezlemesiyle uyandı. Cloudflare'deki dahili bir arıza X'ten ChatGPT'ye, Uber'den küçük uygulamalara kadar yüzlerce servisi aynı anda vurdu. Reuters ve Washington Post’a göre Cloudflare, dünya web trafiğinin beşte birini taşıyor; sabah başlayan "iç hizmet bozulması" hızla küresel bir soruna dönüştü.

Bundan haftalar önce Amazon'un us-east-1 (Kuzey Virginia) bölgesindeki AWS kesintisi Slack'i, Snapchat'i ve sayısız kurumsal uygulamayı çalışamaz hâle getirdi. Amazon, sorunu yük dengeleyicilerin sağlığını izleyen iç sistemdeki arızaya ve DynamoDB için DNS çözümlemesindeki aksaklıklara bağladı.

29 Ekim'de Microsoft Azure'un Front Door hizmetinde yapılan tek bir ayar değişikliği Office 365'i, Xbox Live'ı ve bazı havayolu sistemlerini etkiledi. Teknik incelemelere göre tek bir yanlış ayar, dünya genelindeki uygulama trafiğini dağıtan ön kapı katmanında zincirleme hataya yol açtı.

Bir de Kızıldeniz'de 6 Eylül'de kopan denizaltı kabloları var. SMW4 ve IMEWE gibi kritik hatların Cidde açıklarında zarar görmesi Avrupa–Ortadoğu–Asya arasındaki trafiği yavaşlatıp farklı rotalara yönlendirdi; Güney Asya ve Körfez ülkelerinde ciddi yavaşlamalar hissedildi.

Ve unutulmaması gereken 19 Temmuz 2024 tarihindeki CrowdStrike felaketi: Hatalı bir güvenlik güncellemesi yaklaşık 8,5 milyon Windows sistemini çökertti; binlerce uçuş iptal oldu, bankalar, hastaneler, polis ve acil çağrı merkezleri saatlerce durdu.

Bu olayların hiçbiri tek başına "internetin çöküşü" sayılmaz. Ancak ortak bir gerçeğe işaret ediyorlar: Tek bir katmanda çıkan sorun, hızla iş dünyasının tamamını sarsabilir.

Altyapının gizli anatomisi

Teknik kavramlar aslında günlük hayatımıza oldukça basit şekillerde dokuyor:

Özetle internet ve bulut, tek değil birçok gizli kırılma noktası taşıyor. Bu noktalar genelde şirketlerin iç sistemlerinde, ayar dosyalarında ya da fiziksel kabloların geçtiği dar boğazlarda saklanıyor.

Olası bir dijital kriz senaryosu

Büyük bir bulut sağlayıcısının tek bir bölgesinde başlayan DNS veya ayar hatası, ödeme sistemlerinden lojistik takip panellerine kadar yüzlerce SaaS uygulamasını kilitliyor.

Müşteri hizmetleri hatlarında arama patlaması yaşanıyor; üstelik çağrı merkezlerinin de aynı bulut altyapısını kullanması nedeniyle kendi sistemleri de aksıyor.

Finansal piyasalar normal görünse de yüksek frekanslı işlem yapan bazı algoritmalar gecikme ve veri tutarsızlığı yüzünden hatalı alım–satım emirleri üretiyor.

İlk 24 saat: Tedarik zinciri ve ödeme sistemleri zorlanıyor

E-ticaret devleri stok ve sipariş yönetim sistemlerine tam erişemediği için "karanlık depo" moduna geçmek zorunda kalıyor: mevcut siparişler elle teyit ediliyor, yeni sipariş kabulü sınırlanıyor, teslimat süreleri uzuyor.

Bankalar kart işlemlerinde yedek yollara geçmeye çalışıyor ama bulut tabanlı kimlik doğrulama hizmetlerindeki kesintiler nedeniyle bazı POS terminalleri ve mobil ödemeler takılıyor.

Havayolları ve lojistik firmaları check-in, rota planlama ve takip sistemlerinde gecikmeler yaşıyor; uçuş iptalleri ve teslimat rötarları birikiyor. CrowdStrike örneğinde gördük: Binlerce uçuş tek bir yazılım hatasının kurbanı olabilir.

Neler yaşanabilir?

Sorun hızla çözülemez ve bu arada denizaltı kabloları ya da ulusal ağ sağlayıcıları da stres altına girerse bölgesel bir "yeni normal" oluşabilir: yavaş ama çalışan internet, sık kesilen video konferanslar, geciken SWIFT mesajları.

Perakende, banka, havayolu, sağlık ve kamu hizmetleri "tam dijital" süreçlerini yeniden düşünmek zorunda kalır; kâğıt yedekler, manuel onay süreçleri ve analog planlar tekrar gündeme gelir.

Bu senaryoda yapay zeka ne yazık ki her zaman kurtarıcı olmayabilir. Yanlış veya eksik veriyle beslenen, aşırı yük altında çalışan yapay zeka sistemleri yanlış risk uyarıları, hatalı otomatik kararlar ve daha da kötüsü kriz anında yanıltıcı bir "normallik" hissi yaratabilir.

Yapay zeka: Çare mi, sorun mu?

Bugün pek çok kurum siber saldırı tespiti, dolandırıcılık önleme, müşteri hizmetleri ve hatta altyapı izleme için yapay zekadan yararlanıyor. Avantajları net ama riskleri de var:

Bu nedenle büyük bir dijital krizde yapay zeka hem hızlandırıcı hem de olası bir yangın büyütücü olabilir. Regülatörler ve standart kuruluşları yüksek etkili yapay zeka sistemleri için havacılık benzeri sertifikasyon ve stres testlerini gündeme almaya başladı bile.

İş dünyası ne yapmalı?

Kısa vadede internetin tamamen ve kalıcı olarak "çökmesi" pek olası değil. İnternetin temel tasarımı hasarı etrafından dolanacak şekilde kurgulanmış; Kızıldeniz kablo kesintilerinde görüldü, trafik başka rotalara aktarılabiliyor.

Ancak iş dünyası için asıl soru şu:

Tek bulut, tek bölge bağımlılığını azaltmak; en azından kritik işlevler için çoklu bölge veya çoklu sağlayıcı mimarisine geçmek gerekiyor.

DNS, kimlik doğrulama, ödeme ağ geçidi, e-posta, loglama gibi "arka plan" hizmetleri için gerçekten bağımsız yedek çözümler kurmak şart.

Yönetim kurullarına ve üst yönetime sadece siber saldırı senaryolarını değil, iç kaynaklı hata ve ayar kazalarını da kapsayan masa başı tatbikatları yaptırmak lazım.

Yapay zekaya "tek tuşla her şeyi çözen kurtarıcı" gözüyle değil, hataya açık ama güçlü bir yardımcı pilot gibi davranmak; kritik kararlarda son sözü insanın söylediği, denetlenebilir sistemler kurmak önemli.

Google, yeni nesil yapay zeka modeli Gemini 3'ü tanıttı. Yeni model; daha güçlü bağlam anlama, görsel-işitsel işleme ve etkileşimli sonuç üretme yetenekleriyle dikkat çekiyor.

'Dünyanın en büyük temel parçacık detektörü' olarak adlandırılan JUNO, faaliyetine rekor kesinlikte ölçümlerle başladı. Dedektör, 'hayalet parçacık' olarak da adlandırılan atom altı 'nötrino' parçacıklarını tespit etmeyi ve işlevlerini aydınlatmayı amaçlıyor.

Samsung Electronics, ABD merkezli teknoloji şirketi NVIDIA ile gerçekleştirdiği işbirliği kapsamında "Al Megafactory" kurma planını duyurdu. Taraflar arasında işbirliği kapsamında 50 binden fazla NVIDIA GPU çözümünün kullanılmasıyla, Samsung'un tüm üretim akışına yapay zeka entegre edilecek.

Turkcell ile stratejik işbirliğine giden Google Cloud, Türkiye'ye yapacağı yatırımın 2 milyar dolar olacağını duyurdu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, "(Turkcell-Google Cloud) Toplamda 3 milyar dolarlık bir yatırımdan bahsediyoruz. Önemli bir rakam, bu diğer yatırımları da tetikleyecek" dedi.

Küresel piyasaların merakla beklediği Nvidia'nın bilançosu açıklandı. Yapay zeka çip üreticisi, Wall Street'in 55 milyar dolarlık tahminlerini aşarak 57 milyar dolar gelir bildirdi. Şirketin kritik öneme sahip veri merkezi biriminde gelir 49,31 milyar dolarlık tahminlere karşılık 51 milyar dolar oldu.

Küresel bir danışmanlık şirketi tarafından yayımlanan yeni bir rapora göre kadınlar, yapay zekadan kaynaklı iş kaybında iki kat daha fazla risk altında. Raporda kadınların, teknolojideki gelişmeler nedeniyle geride kalabilecekleri uyarısında bulunuluyor.

Bu hafta yatırım araçlarının performansına bakıldığında, Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetleri ortalama yüzde 3,38 değer kazanırken, altının gram fiyatı yüzde 0,89 artış gösterdi. Dolar/TL kuru yüzde 0,26 yükselişle 42,4440 TL seviyesine çıkarken, avro/TL ise haftayı yüzde 0,74 değer kaybıyla tamamladı. Enflasyondan korunma aracı olarak görülen yatırım fonları yüzde 0,47, emeklilik fonları ise yüzde 1,11 oranında değer kazandı.

YouTube, yaklaşık altı yıl önce kaldırdığı doğrudan mesajlaşma özelliğini yeniden test etmeye başladı. İlk etapta yalnızca İrlanda ve Polonya’da denenen sistem, kullanıcıların videoları paylaşarak uygulama içinde sohbet etmesine izin veriyor. Şirket, geri bildirimlerin ardından özelliğin küresel olarak yeniden kullanıma açılıp açılmayacağına karar verecek.

Yapay zeka araştırmacısı Andrej Karpathy’nin yapay zeka modeli Gemini 3 ile yaptığı test, çevrimdışı çalışan modellerin nasıl “yanlış zaman algısına” kapılabildiğini ortaya koydu. Bağlantı açıldığında model, 2025 yılında olduğunu öğrenince şaşkınlık yaşadı ve önce inkar ettiği haberleri tek tek doğruladı. Olay, büyük dil modellerinin sınırlarına dair tartışmaları yeniden alevlendirdi.

Elon Musk, insansı robotlar ve yapay zekanın büyük bir ekonomik dönüşüm yaratacağını ve küresel yoksulluğu ortadan kaldırabileceğini söyledi.

Kapsül’ün misyonu, sizlere objektif, bağımsız, doğrulanmış ve onaylanmış haber içeriği sağlamaktır. Hiçbir siyasi parti, vakıf ve dernek ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi yoktur, destekleriniz bizim için çok değerli.

☕️ Bültenlerimizi beğeniyorsanız bizi destekleyebilir ya da ekibimize kahve ısmarlayabilirsiniz.

📣 Sponsor olmak bize ulaşın.