In partnership with
Sayı: 217 - Ortalama okuma süresi: 7 dakika (1.523 kelime)
$ 42,32 TL - € 49,23 TL - ₿ 96.402 dolar - ETH 3.199 dolar
BIST 100 endeksi, haftayı yüzde 3,99 düşüşle 10.489 puandan tamamladı.
nabız
Hazırlayan: Serdar Cebe
ABD federal hükümeti, 1 Ekim 2025’te resmen “kepenk indirdi” ve 13 Kasım’da yeniden açılana kadar 43 gün boyunca kısmi felç halinde kaldı. Bu, ABD tarihinin en uzun hükümet kapanması olarak kayda geçti. Çatışmanın merkezinde, Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasındaki sağlık harcamaları ve özellikle Affordable Care Act (Obamacare) sübvansiyonlarının uzatılması kavgası vardı.
Siyasi tartışma Washington’da yaşanıyor gibi görünse de, faturası ülke geneline yayıldı: büyüme rakamlarında aşağı yönlü revizyon riski, ertelenen kamu harcamaları, maaş alamayan yüz binlerce çalışan, aksayan uçuşlar, ertelenen yatırımlar ve belirsizlikle frenlenen tüketici harcamaları…
Aşağıda, 2025’teki kapanmanın ABD ekonomisine, iş dünyasına ve sıradan Amerikalılara ne anlama geldiğini “business/ekonomi” perspektifinden özetleyen bir rehber bulacaksın.
Ne oldu? Kapanma ne kadar sürdü?
Yeni mali yılın başladığı 1 Ekim’de Kongre, federal hükümete kaynak sağlayacak bütçe yasasında uzlaşamadı. Bunun üzerine bakanlıklar, ajanslar ve bağımlı kurumlarda “zorunlu olmayan” harcamalar durduruldu; yüz binlerce federal çalışan izne çıkarıldı ya da maaş almadan çalışmak zorunda kaldı.
Senato’daki Cumhuriyetçi çoğunluk, hükümeti mevcut seviyeden geçici olarak finanse edecek bir kısa vadeli tasarıyı (continuing resolution) geçirmek isterken, Demokratlar bunu, sağlık sigortası sübvansiyonlarının ve bazı Medicaid fonlarının korunması için bir baskı aracı olarak kullandı. Anlaşma sağlanamaması, kapanmayı 43. güne kadar uzattı. Ancak 13 Kasım’da Kongre’den geçen ve Donald Trump’ın imzaladığı nihai yasa, hükümeti yeniden tam kapasite çalışır hale getirdi.
Bu süreçte:
• Yaklaşık 750 bin federal çalışan her gün ücret almadan zorunlu izne veya ücretsiz çalışmaya zorlandı.
• Toplamda yaklaşık 1,25 milyon federal çalışan en az bir maaş döneminde ödeme alamadı.
• Yüz binlerce taşeron (contractor) için ise “geriye dönük maaş” güvencesi olmadığı için gelir kaybı kalıcı hale geldi.
Ekonomik tablo: Büyüme ne kadar darbe aldı?
Kapanmanın ekonomik maliyetini hesaplamak zor, ama elde hem resmi hem de bağımsız tahminler var:
• Kongre Bütçe Ofisi (CBO), kapanmanın ABD ekonomisine 7 ila 14 milyar dolar arasında kalıcı GSYH kaybı yaratabileceğini hesapladı.
• Beyaz Saray Ekonomik Danışmanlar Konseyi’nin bir notuna göre, kapanmanın her haftası GSYH’den yaklaşık 15 milyar dolar silme potansiyeline sahipti ve bir aylık kapanma, tüketici harcamalarında 30 milyar dolarlık düşüş anlamına geliyordu.
• Bazı analizler, kapanmanın kalıcı hasarının en az 11 milyar dolar seviyesinde olacağını öngörüyor; bunun tamamı ileride telafi edilemeyecek üretim ve harcama kaybı olarak görülüyor.
Özetle, 30 trilyon dolarlık bir ekonomi için bu rakamlar sistemik bir çöküş anlamına gelmiyor; ama zayıflayan büyüme, yüksek borç stoku ve siyasi belirsizlikle birleştiğinde, yatırımcı güvenini ve orta vadeli görünümü bozan bir “ekstra yük” oluşturuyor.
İşletmeler nasıl etkilendi?
Kapanmanın işletmeler üzerindeki etkisi, iki ana kanaldan geldi:
1. Doğrudan kamu harcamalarının durması
• Savunma, havacılık, altyapı, teknoloji ve danışmanlık firmaları başta olmak üzere, federal kontratlara çalışan şirketler, yeni sözleşmelerin imzalanamadığı veya ödemelerin geciktiği bir dönem yaşadı.
• CBO, kapanmanın kamu harcamalarındaki duraklama nedeniyle on milyarlarca dolarlık ödeme akışının ertelendiğini, bunun da özellikle nakit akışı zayıf küçük ve orta ölçekli tedarikçileri vurduğunu belirtiyor.
2. Dolaylı talep kaybı ve belirsizlik
• Federal çalışanlar ve taşeronlar maaş alamadıkça, bulundukları bölgelerde restoran, perakende, hizmet sektörü ve küçük işletmelerde satışlar düştü. Beyaz Saray’ın kendi hesabına göre, kapanmanın bir ay sürmesi halinde tüketici harcamalarında 30 milyar dolarlık azalma öngörülüyordu.
• Belirsizlik, özellikle yatırım kararlarını erteleyen orta ve büyük ölçekli şirketlerde hissedildi. Reuters’ın analizlerine göre, bazı firmalar yeni işe alımları beklemeye alırken, bazıları da sermaye harcamalarını (capex) geçici olarak dondurdu.
Kapanma Washington ve çevresini özellikle sert vurdu; çünkü bölgedeki iş gücünün ve özel sektörün önemli kısmı federal kontratlara bağımlı. Ancak şehirler ve kasabalar ölçeğinde bakıldığında, National League of Cities’e göre, kapanmanın etkisi ülke geneline yayılmış durumda: belediyelerin federal hibelerle yürüttüğü projeler askıya alındı, yerel altyapı ve sosyal programlar gecikti.
Ticaret, seyahat ve lojistikte aksama
Kapanma, sadece “kağıt üzerinde bütçe krizi” değildi; fiilen lojistik ve hizmet akışlarını da bozdu:
• Havayolu ve turizm sektörü: Ulaştırma Bakanlığı ve FAA’deki personel açığı nedeniyle artan devamsızlık, binlerce uçuşta gecikme ve iptale yol açtı. Bazı günler 7.500’den fazla uçuşun iptal olduğu, seyahat endüstrisinin kaybının milyarlarca doları bulduğu tahmin ediliyor.
• Sınır ve gümrük işlemleri: Temel güvenlik ve kritik operasyonlar devam etse de, personel yetersizliği nedeniyle bazı liman ve sınır kapılarında işlemler yavaşladı; bu da ithalatçı ve ihracatçılar için ek maliyet anlamına geldi.
• Turizm ve konferans ekonomisi: Ulusal parklar, müzeler ve federal binaların kısmen veya tamamen kapanması; Washington, New York ve diğer büyük şehirlerde turizm gelirlerini sınırladı. Otel doluluk oranları ve iş seyahatlerine bağlı harcamalar üzerinde aşağı yönlü baskı oluştu.
Finans piyasaları ve veri akışı: Görmeden yönetmek
Finansal piyasalarda, kapanmanın etkisi daha çok regülasyon ve veri akışı üzerinden hissedildi:
• Regülatörler ve piyasalar: SEC ve diğer finansal düzenleyici kurumlar, yalnızca “kritik” kabul edilen işlemleri yürütebildi. Bu da bazı halka arz (IPO) süreçlerini, birleşme-devralma (M&A) onaylarını ve yeni finansal ürün başvurularını yavaşlattı. Reuters, geçmiş kapanmalarda piyasaların nispeten sakin kaldığını ancak bu kez veri eksikliği ve politik gerilimin risk algısını yükselttiğini not ediyor.
• Ekonomik veri eksikliği: Çalışma Bakanlığı ve diğer kurumlar kapanma süresince birçok kritik makro veriyi yayımlayamadı. İşgücü piyasası, enflasyon ve harcama verilerinin gecikmesi, hem yatırımcıların hem de Fed’in “karanlıkta yol almasına” neden oldu.
• Volatilite: Hazine Bakanı Scott Bessent, kapanmanın borsa ve tahvil piyasalarında volatiliteyi artırdığına, altın gibi “güvenli liman” varlıklara talebi yükselttiğine dikkat çekti.
Kısacası, finansal sistem çökmese de, karar vericilerin dayandığı bilgi seti daraldı; bu da risk primlerinin ve temkinli duruşun artmasına yol açtı.
Amerikan vatandaşına faturası:
Sıradan Amerikalılar açısından kapanmanın etkisi, somut ve duygusal olarak ikiye ayrılıyor:
1. Gelir ve tüketim kaybı
• Yaklaşık 1,25 milyon federal çalışan maaş alamadı; kapandığı dönemde market alışverişlerini erteleyen, kredi kartı borçlarını minimum ödemeyle döndürmeye çalışan geniş bir kesim oluştu.
• Federal taşeron çalışanlarda ise back pay zorunluluğu olmadığı için gelir kaybı kalıcı hale geldi. Bu, düşük ve orta gelirli haneler için birikim erimesi ve borçlanma baskısı anlamına geliyor.
2. Sosyal yardımlar ve gıda güvenliği
• Tarım Bakanlığı, kapanma 20. gününe geldiğinde, SNAP gıda yardımı programının kasasında yalnızca bir ay daha yetecek kadar acil fon kaldığını ve yaklaşık 42 milyon kişinin Kasım ayından itibaren risk altına girebileceğini duyurdu.
• Bu uyarı, sadece ekonomik değil, siyasi açıdan da kapanmanın “tahammül sınırına” gelindiği anlardan biri olarak görüldü.
3. Güven duygusu ve siyasi yorgunluk
• Uzayan kapanma, özellikle alt ve orta sınıf Amerikalılar için “hükümetin işlerliği” konusundaki güveni aşındırdı.
• Kamuoyu araştırmaları, seçmenlerin önemli bir bölümünün, bu tür krizlerin artık “normal” hale geldiği hissine kapıldığını gösteriyor; bu da siyasi kuruma ve bütçe sürecine yönelik uzun vadeli bir meşruiyet aşınması anlamına geliyor.
Hasar telafi edilir mi? İleriye dönük riskler ve fırsatlar
Ekonomistler, hükümet yeniden açıldıktan sonra bekleyen ödemelerin yapılması ve ertelenen harcamaların bir kısmının devreye girmesiyle, kapanmanın yarattığı GSYH kaybının önemli kısmının teknik olarak “geri alınabileceğini” belirtiyor. Ancak CBO’ya göre 7–14 milyar dolarlık kısmı kalıcı olacak; çünkü ertelenen seyahatler, kaçırılan iş fırsatları, kapanan küçük işletmeler ve ödenmeyen faturalar geri getirilemiyor.
2025 kapanması, ABD ekonomisini yıkmadı ama yordu; büyümeyi yavaşlattı, güveni aşındırdı ve iş dünyasına siyasi riskin gerçek maliyetini hatırlattı. Bundan sonrası, bu derslerin yapısal reforma mı dönüşeceği, yoksa bir sonraki bütçe krizine kadar unutulup unutulmayacağına bağlı.
bir doz teknoloji
Türk bilim insanı Dr. Selçuk Yalçınkaya öncülüğündeki uluslararası gök bilimcilerden oluşan ekip, biri yaşanabilir bölgede olmak üzere 4 ötegezegen keşfetti.
İskoçya’daki Dundee Üniversitesi ile ABD’li cerrahlar, dünyada ilk kez robot yardımıyla felç (inme) operasyonu gerçekleştirdi. Operasyon, 6 bin 400 kilometre uzaklıktaki iki kıta arasında canlı bağlantıyla yapıldı. Operasyon, tıp dünyasında bir 'ilk' olarak kayıtlara geçti.
iş dünyası
Japon yatırım devi SoftBank, yapay zeka alanında yeni yatırımlar için elindeki Nvidia hisselerini 5,8 milyar dolara sattı. Satış, şirketin rekor kar açıklamasının hemen ardından geldi. Analistler Japon bankanın son dönemde kazançlı yatırımlar yaptığını belirterek, şirket hisseleri için hedef fiyatını 27 bin 100 yen olarak açıkladı.
Finansal İstikrar Kurulu’nun Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Danışma Grubu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın ev sahipliğinde İstanbul’da bir araya geldi. Toplantıda küresel kırılganlıklar, borç sürdürülebilirliği ve finans sektöründe yapay zekânın kullanımı masaya yatırıldı.
Çinli teknoloji şirketi Tencent'in yılın üçüncü çeyreğinde net karının yıllık bazda yüzde 19 artışla 63,1 milyar yuana (8,9 milyar dolar) yükseldiği bildirildi.
Siemens, 2025 mali yılında net kârını yüzde 16 artışla 10,4 milyar euroya çıkararak üst üste üçüncü kez rekor kırdı ve 2026 için gelir büyüme hedefini yüzde 6-9 aralığına yükseltti.
yaratcılık
Yapay zeka şirketi xAI'ın Üst Yöneticisi (CEO) ABD'li milyarder Elon Musk, Türk tasarımcı Doğan Ural'ın, yapay zeka sohbet botu Grok ile oluşturduğu animasyonlara ilişkin, "Doğan zevkli birisi." yorumunu yaptı.
Sony, Japonya’da düzenlediği State of Play etkinliğinde sürpriz bir duyuru yaptı. Şirket, PlayStation markası altında ilk resmi oyuncu monitörünü tanıttı. Sony, monitörün 2026 yılında önce ABD ve Japonya’da satışa sunulacağını, ardından diğer pazarlara geleceğini açıkladı.
Futbolseverler için bekleyiş sona erdi. FM 2026’nın ücretsiz demosu Steam ve Epic Games’te erişime açıldı. Üstelik demoda başlattığınız kariyer, tam sürüme geçtiğinizde kaldığı yerden devam ediyor.
Shoppers are adding to cart for the holidays
Over the next year, Roku predicts that 100% of the streaming audience will see ads. For growth marketers in 2026, CTV will remain an important “safe space” as AI creates widespread disruption in the search and social channels. Plus, easier access to self-serve CTV ad buying tools and targeting options will lead to a surge in locally-targeted streaming campaigns.
Read our guide to find out why growth marketers should make sure CTV is part of their 2026 media mix.
💊 dil altı
gitmeden önce
Kapsül’ün misyonu, sizlere objektif, bağımsız, doğrulanmış ve onaylanmış haber içeriği sağlamaktır. Hiçbir siyasi parti, vakıf ve dernek ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi yoktur, destekleriniz bizim için çok değerli.
☕️ Bültenlerimizi beğeniyorsanız bizi destekleyebilir ya da ekibimize kahve ısmarlayabilirsiniz.
📣 Sponsor olmak bize ulaşın.